Ze worden in de markt gezet als ‘pH-huidneutraal’ of ‘zeepvrij’. Maar zijn zulke douchegels of wasstukken wel beter voor je huid dan klassieke zeep?
Een antwoord op die vraag is allesbehalve eenduidig. Allicht is er het laatste nog niet over gezegd. Hieronder wat de wetenschap al wel zeker weet over de kwestie. Stap per stap.
1. De zuurmantel beschermt de huid
Tijd voor een (korte) les chemie. De pH is een maatstaf voor de zuurtegraad en hij heeft een waarde tussen 0 en 14. Zuiver water is pH-neutraal en heeft een pH van 7. Alles wat eronder zit, noemen chemici ‘zuur’. Denk aan citroensap (pH ligt tussen 2 en 3), melk (pH rond 6) en maagsap (pH onder 4). Ook de huid is zuur (de pH van de huid ligt rond 5).
Vloeistoffen met een pH van 7 of hoger, noemen chemici ‘basisch’ of ‘alkalisch’. Enkele voorbeelden: zeewater (pH tussen 8 en 9), bloed (pH tussen 7,4 en 7,5) en zeepsop (pH tussen 8 en 9).
Een hoge of een lage pH is niet ‘goed’ of ‘slecht’. Maar, en nu komt het, veel biologische processen hangen af van de pH-waarde. Bacteriën, bijvoorbeeld, zijn zeer gevoelig voor de pH. Afhankelijk van de pH in de omgeving kunnen ze zich goed of slecht vermenigvuldigen.
Precies om die reden is de pH belangrijk voor onze huid. De huid is zuur, wat de groei van sommige kwalijke bacteriën afremt. Daarom wordt ook van de ‘zuurmantel’ van de huid gesproken. Die beschermt de huid.
2. Bij elke wasbeurt verhoogt de pH van de huid
Hét argument voor zeepvrije wasstukken is dat de pH ervan goed aansluit bij de pH van de huid en de zuurmantel bij gebruik niet verstoord zou worden. Inderdaad, het sop van echte zeep heeft een hogere pH. Die 'past' veel minder goed bij de pH van de huid.
Uit onderzoek waarbij kinderen met ‘echte’ zeep, zeepvrije producten of kraantjeswater werden gewassen, blijkt dat de pH van de huid bij elke wasbeurt verstoord wordt. Maar bij gebruik van klassieke zeep is de verstoring meer uitgesproken dan bij gebruik van zuiver water.
Dus grijpen we dan best naar zeepvrije producten? Wacht even met die conclusie, want zo simpel is het niet.
3. pH-huidneutraal is niet hetzelfde als ‘mild’ voor de huid
Als je alleen naar de pH van de huid kijkt, lijken zeepvrije wasstukken beter voor de huid dan echte zeep. Maar er is een belangrijke ‘maar’.
Zeepvrije wasstukken bevatten, ter vervanging van zeep, ‘syndets’. Dat is de afkorting voor ‘synthetische detergenten’. Die zorgen voor de (zeepvrije) zeepbellen en reinigen de huid. Maar veel syndets reinigen de huid té sterk, zo blijkt uit onderzoek: ze ontvetten de huid sterk en drogen ze erg uit. En dat irriteert de huid. Een 'pH-huidneutraal’ product is niet automatisch ‘mild’ voor de huid, concluderen de vorsers.
4. Kijk naar het totaalplaatje
Wat maakt dat je huid trekkerig wordt van het ene (al dan niet zeepvrije) wasstuk, terwijl een ander stuk je huid lijkt te voeden en te verwennen? Kort gezegd: alles wat in het zeepstuk (of het zeepvrije wasstuk) zit, doet iets met je huid en doet ertoe.
De samenstelling van de wasproducten verschillen sterk, zelfs binnen dezelfde categorie. Het is daarom onzin om uitspraken te doen over de kwaliteit van álle zeepvrije wasstukken of over de kwaliteit van álle echte zepen.
Een voorbeeld uit de zeepkeuken. Bij de productie van zeep ontstaat altijd glycerine. Glycerine is een stof die onze huid zeer goed kent. Het is een lichaamseigen stof die in de bovenste lagen van de huid zit. Daar houdt glycerine vocht vast.
Glycerine is ook een zeer geliefde grondstof in de cosmetica-industrie. Glycerine zorgt ervoor dat crèmes en lotions de huid voelbaar zachter maken.
De glycerine die bij de grootschalige zeepproductie ontstaat, wordt daarom soms onttrokken aan de zeep. De glycerine kan dan in andere, duurdere cosmetica gestoken worden. Wat overblijft, is een stuk ‘klassieke’ zeep zonder glycerine.
In ambachtelijke zeep worden zulke truken niet uitgehaald en blijft de glycerine gewoon in de zeep zitten. Dat is een van de redenen waarom ambachtelijke zeep (anders dan veel klassieke zeep uit de fabriek) erg verzorgend is.
Nog een luxe die ambachtelijke zeepmakers zich permitteren: handgemaakte zepen bevatten altijd vrije oliën en vetten. Ook die voorkomen dat je huid ‘trekkerig’ of gespannen voelt na de wasbeurt. De vrije vetten voeden de huid, maar beperken de houdbaarheid van de zeep.
Samengevat: of een wasstuk ‘mild’ en verzorgend is voor de huid, hangt af van het totaalplaatje en zeker niet alleen van de pH van een product.
5. Ben je nu bezorgd over de zuurmantel van je huid?
Dat is niet nodig. Na een wasbeurt, ook na een wasbeurt met echte zeep, herstelt de zuurmantel van de huid vanzelf binnen enkele uren. Ook voor effecten op de lange termijn hoef je niet te vrezen. Er is geen sprake van een verstoorde zuurmantel bij mensen die jarenlang klassieke zeep gebruiken om zich te wassen, blijkt uit onderzoek.